Wasiat Sang Kyai
Wasiat Sang Kyai
Mbah Kyai Hasyim wafat pas maghrib, nalika langit werna oranye kaya kemben sing dicelup ing wedang teh. Swara adzan saka masjid pesantren Al-Barokah krungu lirih, campur karo tangise para santri sing wis nganggep beliau bapak rohani.
Aku—Ahmad, anak nomer loro—lungguh ing serambi omah kyai bareng karo sedulur-sedulurku. Mas Mahmud, si sulung, tekane paling telat jalaran mbiyen mrantau nang Jakarta dadi dosen. Adik-adikku Fathur, Nadhif, lan Rizal, kabeh wis kumpul. Raine tegang kabeh, ora mung amarga kelangan Bapak, ning ya amarga ngerti yen esok kudu ngadhepi masalah gedhe: sapa sing bakal ngganteni Mbah Kyai ngurusi pesantren.
"Niki surat wasiat saking Mbah Kyai," ujare Gus Mahfudz, asisten kyai sing wis ngabdi limang puluh taun. Tangane gumeter nalika nyerahke amplop tua sing disegel lilin abang.
Mas Mahmud, minangka anak sulung, sing mbukak segel kasebut. Mata kabeh wong sing ana ing ruangan kono nyorot marang kertas tua sing ditulis nganggo tinta arab.
"Bismillahirrahmanirrahim. Kanggo anak-anakku sing tak tresnani. Yen wektuku wis teka, aja nganti tanggung jawabku kanggo ngurusi pesantren iki ilang begitu wae. Pesantren Al-Barokah iki dudu warisanku kanggo kowe kabeh, ning amanah saka Allah sing kudu dijaga nganti tekan anak putu."
Suwaraku mandheg sedhela, kerokoan. Mas Mahmud neruske maca.
"Sapa wae sing pengin dadi pengasuh pesantren iki kudu bisa nglaksanakake pitung wasiat: pertama, ngumpulke limang ewu santri ing pesantren iki. Kapindho, mbangun perpustakaan gedhe sing isine minimal sewu buku. Katelu, nggawe program beasiswa kanggo anak-anak yatim piatu. Kapat, nggawe koperasi kanggo para santri lan masyarakat sekitar. Kalima, nandur sewu wit manggis ing tanah pesantren. Knem, mbangun rumah sakit gratis kanggo wong miskin. Kapitu, dakwah nganti tekan luar negeri."
"Sing bisa nglaksanakake pitung wasiat iki kabeh, dialah sing layak ngganteni aku. Waktu sing tak wenehi: limang taun. Yen ora ana sing bisa, pesantren iki bakal tak serahke marang yayasan."
Sepi. Ora ana sing ngomong apa-apa. Pitung wasiat kasebut kaya gunung gedhe sing kudu dipindahke nganggo sendok.
"Lha piye iki, Mas?" pitakonku marang Mas Mahmud. "Apa kita kabeh arep nyoba?"
"Ya mesthine, Dhik. Iki tanggung jawab kita kabeh minangka anak-anake Mbah Kyai," wangsulane Mas Mahmud, sanajan raine katon bingung.
Fathur, anak katelu sing paling rame, ngguyu getir. "Limang ewu santri? Saiki wae mung ana telung atus. Perpustakaan sewu buku? Modal saka ngendi?"
"Aja mikir modal dhisik, Dhur. Mikir cara dhisik," ujare Nadhif, anak kapat sing biasane paling sabar. "Mbah Kyai mesthi ora bakal menehi wasiat sing ora mungkin."
Rizal, si bungsu, mung meneng wae. Dheweke isih kuliah nang Surabaya, umure mung rong puluh taun. Mesthine mikir yen tanggung jawab iki kegedhen kanggo dheweke.
Seminggu sawise pemakaman, aku mulai mikir serius. Antarane lima sedulur, aku sing paling cedhak karo pesantren. Wiwit lulus kuliah, aku mbantu Mbah Kyai ngurusi administrasi lan keuangan pesantren. Dadi aku paling ngerti kondisi nyata pesantren Al-Barokah.
Santri saiki mung telung atus limang puluh wong. Perpustakaan mung duwe rong atus buku. Dana pesantren mung cukup kanggo operasional saben dina. Tanah pesantren mung sepuluh hektar, setengahe wis dibangun gedung. Piye carane bisa nandur sewu wit manggis?
Ning anehe, saben wengi aku bermimpi soal Mbah Kyai. Dheweke mesthine nyengiti, "Wasiatku iku dudu kanggo ngukur kemampuan awakmu, ning kanggo ngukur imanmu marang Allah."
Telung sasi pisanan, aku fokus marang wasiat nomer katelu: program beasiswa kanggo anak yatim piatu. Iki sing paling mungkin dilaksanakake kanthi modal sing ana. Aku miwiti kanthi ngundang sepuluh anak yatim saka desa sekitar kanggo sekolah gratis ing pesantren.
Mas Mahmud milih wasiat nomer kapitu: dakwah luar negeri. Dheweke ngggunakake jaringan akademis saka Jakarta kanggo miwiti program pertukaran santri karo universitas Islam ing Malaysia.
Fathur fokus ing wasiat nomer kapat: koperasi. Dheweke duwe pengalaman bisnis, dadi miwiti koperasi cilik-cilan kanggo para santri lan masyarakat sekitar.
Nadhif milih wasiat nomer kelima: nandur sewu wit manggis. Dheweke konsultasi karo ahli pertanian, banjur miwiti nyiapke bibit lan nggoleki tanah tambahan.
Rizal, sing paling enom, malah milih wasiat sing paling angel: ngumpulke limang ewu santri. Dheweke nggunakake media sosial kanggo promosi pesantren, meskipun durung ana hasil sing signifikan.
Rong taun lumaku. Kabeh sedulur kerja keras nglaksanakake wasiat-wasiat kasebut. Ning asile durung nyukupi apa sing dikarepke Mbah Kyai.
Program beasiswaku wis ngrangkul seratus anak yatim, ning durung tekan target sing pas. Koperasi Fathur wis lumaku apik, ning durung gedhe banget pengaruhe. Nadhif wis nandur rong atus wit manggis, ning durung tekan sewu. Mas Mahmud wis ngirim sepuluh santri kanggo studi Islam ing Malaysia, ning wis nampa tawaran kanggo mbangun cabang pesantren ing sana.
Rizal paling frustasi. Jumlah santri malah mudhun dadi rong atus amarga akeh sing lulusan ora diganti santri anyar.
"Apa kita gagal, Mas?" pitakonku nalika rapat keluarga neng omahe Mas Mahmud.
"Durung mesthi, Dhik. Isih ana telu taun maneh," wangsulane Mas Mahmud. "Ning aku mikir, apa kita salah paham karo wasiat Mbah Kyai?"
"Maksude?"
"Apa Mbah Kyai pengin kita nglaksanakake wasiat kasebut bebarengan, dudu saling kompetisi?"
Pitakone Mas Mahmud kaya kilat sing nggegirisi atiku. Aku miwiti mikir maneh. Apa bener kita kudu kompetisi? Apa dudu kerjasama?
Wengi iku, aku sujud ing kamar Mbah Kyai sing durung tak owahi apa-apa. Aku ndonga lan njaluk petunjuk.
Ing tengah ndonga, aku krungu swara angin sing kaya bisikan: "Wasiatku kanggo kalian berlima, dudu kanggo salah sijine."
Aku tangi kanthi mata bening. Esuke, aku ngundang kabeh sedulur kanggo rapat darurat.
"Aku duwe ide," ujare nalika kabeh wis kumpul. "Apa yen kita gabungke kabeh usaha kita? Program beasiswaku bisa narik santri anyar kanggo target Rizal. Koperasi Fathur bisa nyediakke dana kanggo perpustakaan. Wit manggise Nadhif bisa dadi daya tarik wisata religi. Jaringan luar negeri Mas Mahmud bisa nggawa donatur internasional."
"Bener juga," ujare Fathur. "Kita iki sedulur, dudu saingan."
"Ning sapa sing bakal dadi pengasuh?" pitakone Nadhif.
Mas Mahmud mesem. "Aku mikir, wasiat Mbah Kyai iki dudu kanggo milih salah siji saka kita. Ning kanggo ngetes apa kita bisa bekerja sama."
"Maksude?"
"Pengasuh pesantren iku dudu kudu wong siji. Bisa tim. Kaya dewan pengasuh."
Ide kasebut kaya nyedhot kabeh keraguan sing ana ing atiku. Bener, kenapa ora kepikir saka biyen?
Rong taun sabanjure, kita kerja bebarengan. Program beasiswaku berkembang dadi yayasan gedhe sing narik minat banyak donatur. Santri yatim piatu sing mulai sinau ing pesantren dadi magnet kanggo orang tua liyane sing pengin nyekolahke anake ing lingkungan yang caring.
Koperasi Fathur berkembang dadi koperasi syariah gedhe sing melayani ora mung santri, ning ya masyarakat umum. Keuntungane sebagian digunakke kanggo mbangun perpustakaan gedhe sing saiki wis duwe sewu lima atus buku.
Kebun manggis Nadhif dadi agrowisata sing narik turis religi. Penghasilane digunakke kanggo mbangun klinik gratis sing lambat laun berkembang dadi rumah sakit kecil.
Program internasional Mas Mahmud narik minat santri saka Malaysia, Brunei, lan Thailand kanggo sinau ing Al-Barokah. Dheweke-dheweke iki dadi duta pesantren ing negara asale.
Rizal, sing awalnya paling skeptis, dadi koordinator media dan komunikasi yang efektif banget. Channel YouTube pesantren sing dheweke kelola dadi viral, narik minat ribuan anak muda kanggo sinau agama.
Limang taun sawise Mbah Kyai wafat, kabeh wasiat wis kalaksanana. Santri wis tekan pitung ewu wong saka berbagai negara. Perpustakaan duwe rong ewu buku. Program beasiswa ngrangkul telung atus anak yatim. Koperasi dadi tulang punggung ekonomi masyarakat sekitar. Sewu lima atus wit manggis ngasilake panen sing melimpah. Rumah sakit gratis ngelayani masyarakat miskin tanpa beda agama lan suku. Program dakwah wis tekan nem negara.
Sing paling penting, kita berlima dadi tim pengasuh yang solid. Mas Mahmud ngurusi hubungan luar negeri lan akademik. Aku ngurusi administrasi lan keuangan. Fathur ngurusi bisnis lan koperasi. Nadhif ngurusi pertanian lan lingkungan. Rizal ngurusi media lan komunikasi.
"Mbah Kyai pancen pinter," ujare Gus Mahfudz nalika upacara peringatan lima taun wafate kyai. "Dheweke ngerti yen kekuatan keluarga luwih gedhe tinimbang kekuatan individu."
Aku ngangguk. Saiki aku ngerti. Wasiat Mbah Kyai dudu ujian kanggo milih sing paling unggul. Ning ujian kanggo nggabungke kekuatan kabeh anak-anake dadi siji kekuatan gedhe.
Pesantren Al-Barokah saiki dudu mung warisan Mbah Kyai. Ning karya bersama anak-anake sing nglaksanakake wasiate kanthi hati sing tulus lan tangan sing bergandeng.
Saben maghrib, nalika adzan krungu saka masjid pesantren, aku mesthi ngeling-eling Mbah Kyai. Dheweke mesthi bangga ndelok pesantren sing saiki gedhe lan berkembang. Ning sing luwih penting, dheweke bangga ndelok anak-anake sing tetep rukun lan bekerja sama kanggo ngabdi marang agama lan masyarakat.
Comments